از دیر باز معماری نقوش ایرانی-اسلامی شکوه چشمگیری به آثار معماری سرزمینهای اسلامی داده است در معماری سنتی ایران نقوش هندسی دارای نظم و الگوریتم بوده اند که ازطریق ذهن انسان و با استفاده از قواعد هندسی و منطق ریاضی به وجود می آیند ودراکثربناهای مذهبی استفاده شده است.هنر معماری اسلامی فراتر از صرف تجربه زیبایی شناختی است و در واقع جلوهای نمادین از حقیقتی والاتر است که انسان را از کثرت جهان بیرون به وحدت الهی می رساند.گره اسلامی ازجمله هندسه های مشهور و الگوهای اصیل وکهن درمعماری ایران معماری اسلامی است که به دلیل پیچیدگی در ترسیم و گستردگی الگوها در نزد معماران اسلامی، فنی مهم بوده و حاصل شناخت معماران ایرانی نسبت به علم هندسه و ریاضیات پیشرفته است. تحولات در ایران به قدری بدون برنامه ریزی و تفکر شدت یافته که طی آن بیشترجنبه های فرهنگی، اجتماعی که در پی چندین قرن سینه به سینه منتقل و تکامل پیدا کرده به جای آنکه پشتوانه های معنوی باشد به زواید دست و پا گیر تبدیل شده و به ناحق محکوم به فنا هستند. باز زنده سازی این الگو مستلزم شناخت کافی نسبت به تمامی ابعاد موضوع نظیر گونه شناسی، شناخت و ویژگی های هندسی ، ساختار واجرای آن است. استفاده از روش های ترسیم گره سنتی بر مبنای آموزه-های سنتی و زایایی گره های سنتی بر مبنای فرآیند الگوریتمیک که منجر به تولید گره های تازه و پیچیده می شودیکی از راه های بازآفرینی الگوهای کهن معماری ایرانی-اسلامی در معماری معاصر و در قالب فناوری های نوین به شمار میرود. گره چینی دستیابی به الگوهایی برای بازتولید در روند طراحی و نیز رسیدن به یکسری از نقوش هندسی منظم که علاوه بر ویژگی های ایستایی قابلیت زیباشناسانه ای در معماری معاصر پدیدآورده اند رااشاره کرد. روش کار توصیفی-تحلیلی و استفاده شده ازمطالعه کتابخانه ای می باشد. گره چینی، هنر ایرانی در رده تزیینات هندسی قرار دارد. نظم ساختارهای هندسی ای که با نظام مشخصی تکرار می شوند؛ بازآفرینی مداوم متشابه، ولی نه همسان الگوهای خاص تزییناتی در هنر گره چینی، چشم را می نوازند.  طرح گره چینی مشتمل بر کتیبه ها و حاشیه های آن در محله خانه ها و کاخ ها مساجد و… قرار گرفته است. نتایج حاکی از تحقیق، نشان دهنده آن است که در خانه های، سی و یک الگوی گره چینی وجود دارد. گره چینی عمدتا در قسمت بازشوها به صورت ارسی، بریه، سر بریه و یا پنجره های تلفیقی استفاده شده است. الگوهای به کار رفته در کتیبه ها نیز تنوع بیشتری را نسبت به الگوهای حاشیه داراست. در حال حاضر ارسی و گره چینی که یادگاری از زمان قدیم است در اغلب نقاط کشور مشاهده می شود و نمایی منحصر به فرد و متفاوت برای خانه های قدیمی ساخته است. تقارن کامل در شکل، فرم و رنگ که از طرح های اسلیمی نشات گرفته و با تکه های کوچک فلز به شکل ستاره های چندپر پیاده شده، ویژگی مشترک پنجره های مشبک گره چینی در سرتاسر ایران زمین به شمار می آید که شیشه های الوان به رنگ های زرد، سبز، قرمز و آبی به آن اضافه شده است.گره ها الگوهای هندسی بسیار پیچیده ای هستند که در همدیگر گره خورده اند و یک بستر را می پوشانند. گره چینی ایرانی یکی از رشته های سنتی است که به نقوش هندسی تکیه دارد. اگرچه گره های هندسی در برخورد اول گیج کننده به نظر می رسند ولی با دقت بیشتر مشاهده می گردد که در پشت هر گره منطق هندسی مشخصی نهفته است.

تزئینــات اصول و ضوابــط خاصی دارند کــه مهم ترین آنها عبارت اســت از: هماهنگی بین طرح، نقش و رنگ؛ نحوه ارتباط تزئینات با ســطوح مختلف و فضاهای داخلی و خارجی؛ کیفیت مواد و مصالح کاربردی بــه همراه اجرای دقیق؛ اهمیت و ارزش عناصــر تزئینی…؛ میزان کیفیت، پختگــی وخالقیت طراحان و اســتادان. تزئینات درهنرهای اسلامی به طورکلی به ســه قسم گیاهی، هندســی وکتیبه ای قابل تقسیم اســت. تزئینــات هندســی را در ایران گره چینی یا گره ســازی می نامند و معمولا ترکیبی است از شمسه ها و قطعات چند ضلعی که در ترکیبی موزون با یکدیگر قرار گرفته اند.تزئینات معماری اسلامی دو وجه عمده کاربردی مادی و مفهومی معنایی دارد.هنر گره ســازی علاوه بر معماری در اغلب هنرهای دســتی و سنتی ایران بمانند سنگ تراشــی، درودگری، منبت کاری، خاتم کاری، فلــزکاری، قلم کاری روی فلز، ســفال کاری، قالی بافی، قلم کاری ُ روی انــواع پارچه، صحافی و غیره دیده می شــود .گره، مجموعه ای از شکل های مختلف هندسی اســت گره ها بافت های پیچیده ای هستند که همگی ترکیبی منظم و همگن دارند و می توانند از همه ســو گســترش یابند.هر نقش گره دارای زمینه یا قالب و آلت گره اســت… یعنی از کثرت به وحدت رســیدن، وحدتی در تعادلی هنرمندانه .یکی از خصوصیات بارز گره که موجب شــده است در طول تاریخ هزار ساله خود زنده و پویا بماند، خاصیت زایندگی و تنوع پذیری آن اســت .واژه گره در لغت به معنی به هم پیچیدگی نخ و ریســمان و بند و چین و شــکن و شکنج است. گره چینی که از ترکیب دو واژه «گره» و «چین» به وجود آمده اســت، در لغت معنایی معــادل پیچیدگی همراه با چین و شــکن دارد. در تعریفی دیگر گره چینی عبارت است از ترکیبی هماهنگ از شــکل های هندسی به هم پیچیده، موزون و جاذب که با اســتفاده از خط های راست شکل گرفته است .گره سازی نوعی هنر تزئین با اشکال هندسی است .سطح گره چینی یا مشبک، از فضای پر و خالی تشکیل شده است، به نوعی که از یک سو بتوان سوی دیگر آن را دید، گره چینی یا شباک نیز نامیده می شود.

طرحهای گره چینی از طرح های هندسی مانند مثلث، لوزی استفاده میشود که درهمگی آنها قطعات چوب، سنگ، آجر، کاشی یا آینه را به صورتهای هندسی برش داده یا تراش داده شدهاند. هنرگره سازی علاوه بر معماری، دراغلب هنرهای دستی و سنتی ایران مانند سنگ تراشی، درودگری، منبت کاری، خاتم سازی، فلزکاری، قلم زنی روی فلز، سفالگری، قالی بافی و صحافی دیده میشود و کاربردی هستند. پیشینه هنرگره چینی در ایران به دوره سلجوقی و صفوی باز میگردد و خاستگاه آن نیز شهر اصفهان بوده است. ساده ترین حالت ممکن این هنرکه در آجر استفاده می-شده تا ظریف و پیچیده ترین حالت آن که در چوب و شیشه و آینه کاری دیده میشود، همه از الگوهای هندسی پیروی میکنند. دراین هنرمرحله تئوری را گره چینی و مرحله عملی را گرهسازی میگویند. مرحله گره چینی که به مقدمات کار و ترسیم میپردازد، درواقع نوعی ترسیم فنی درمعماری سنتی ایران محسوب می شود

مفهوم الگوهای هندسی سرشار از شکلها و الگوها است. انسان سنتی این شکلها را، به عنوان شخصیت اعداد، به صورت جنبه های گوناگون خالق درک میکند. این مفهوم به صورت عددی مبتنی برتقارن و مطابقت در ابعاد، شکل و وضعیت نسبی جزءهای یک کلیت است. به این صورت مفهوم با فرآیندهایی جهانی که خصوصیت آنها بسط درتمام جهات، بیکرانی و تقسیم پذیر بودن نا متناهی، ارتباط برقرارمی کند .از میان نقش های هندسی، آنها که دارای ستاره یا شمسه هستند بیشترتداعی کننده آسمان میباشند، شبکه دوایر هم مرکز مدارگونهای که زیرنقش گره هاست ستارهای است یادآور مدارات ستارگان و شعاع های هم فاصله شمسه ها همچون پرتوهایی است که درآسمان پرستاره از ستارگان میتابد. خطوط منتشر از مرکز ستارههای متعدد که با هم تقاطع میکنند تا چندضلعی ها و مجموعه ستاره های فرعی را تشکیل دهند، دارای هویت بصری مبهمی است. البته این گرهها تصویر دقیق ستارگان و مدارات سماوی که در رساله های نجومی همزمان آنها دیده می شود نیست، بلکه تنها انتزاعات هندسی است که درحد تشبیه کنایی و استعاری عمل میکند.

گره چینی ایرانی یکی از رشته ها و حروف سنتی است که به نقوش هندسی تکیه دارد و بیننده در اولین برخورد با این  گره چینی شامل یک هنر، ناخود آگاه تحت تأثیر نظم آن قرار می گیرد. طرح های هندسی، که منشاء هنر گره چینی هستند، معمولا شمسه چند ضلعی در وسط بوده و چند شکل هندسی دیگر در اطراف به نحوی ترسیم شده تا بتوانند فضا را پر نمایند. گره چینی به منزله یک تزئین خاص و یا بیان احساس هنرمند نیست، بلکه هدف از ساخت آثار هنری گره چینی گره چینی صرفا از جانب هنرمندان سنتی دو چیز بوده است؛ حرکت بر اساس معرفت خود آن ها و هدایت دیگران به سوی این معرفت. هنگامی که یک بیننده به آثار گره چینی می نگرد در ابتدا تحت تأثیر زیبایی و به خصوص نظم آن قرار می گیرد ولی پس از تأمل بیشتر درآن به سمت معانی عرفانی خواهد رفت.

هنرهای مرتبط با معماری که امروزه به همه آن ها تزئینات گفته می شود، نقش بسیار مهم و سهم به سزایی در هویت بخشی معماری دارند. تزئینات، دارای اصول و ضوابط خاصی هستند. که مهم ترین آن ها عبارتند از: هماهنگی بین طرح، نقش و رنگ، نحوه ارتباط تزئینات با سطوح مختلف و فضا های داخلی و خارجی، کیفیت مواد و مصالح کاربردی به همراه اجرای دقیق، اهمیت و ارزش عناصر تزئینی در کوچکترین و بزرگترین جزء )چه نقش یه گنبد باشد و چه یک کوبه در، هر دو به یک اندازه مهم اند(، میزان کیفیت، پختگی و خالقیت طراحان و استادان.

199250 copy 210 268 254